Karmaşık ve çok boyutlu bir duygu olan aşk, çoğu zaman bir kişiye veya bir deneyime duyulur. Aşk duygusunun dinamiğinde genellikle tutku ve şefkat yatar. Kimi ilişkide, bu duygulardan biri daha ağır basabilir. Aşkın olduğu yerde ne yazık ki ayrılık da olabilir. Partnerler, çeşitli sebeplerden dolayı günün birinde ayrılmak zorunda kalabilirler ancak ayrılık süreci, bazen zihin için gerçek bir sınava dönüşebilir.
Bireyler, duygusal olarak bağlandıkları kişileri unutmakta güçlük çekebilirler. Bu bağlar, beynin ödül merkezlerinde yer alan dopamin gibi kimyasallarla kuvvetlendiği için koparmak oldukça zordur.
Bir kişiyle uzun süre vakit geçirmek ya da bilinç altında onunla ilgili beklentiler yaratmak, o kişiye dair birçok alışkanlık ve rutin oluşturur.
Beyin, anıları tekrar tekrar canlandırırken genel itibariyle duygusal içeriklere odaklanır. Bu durum, hatırlanan kişinin ayrılığıyla ilgili kederi artırabilir. Beyin, özellikle mutlu anıları unutmakta güçlük çekebilir çünkü bu tür anılar, o kişiyle kurulan son bağ gibi hissettirir.
Birçok çalışmada, aşk acısının aslında fiziksel acıya benzer şekilde beyinde işlendiği tespit edilmiştir. 2000'li yılların başında yapılan bir araştırma, aşk acısının beynin "ağrı" ile ilgili bölgelerini aktive ettiğini ortaya koydu.
2001 yılında yapılan fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme çalışmasında, ayrılık yaşayan kişilerin beyinlerinde, fiziksel acıya tepki veren bölgelerin (örneğin, anterior insula ve anterior cingulate cortex) aktif olduğu gözlemlendi.
Bu, aşkın yalnızca duygusal bir deneyim olmadığını, aynı zamanda beyin için bir tür "fiziksel" acı gibi algılandığını gösteriyor. Beynimiz, romantik ilişkilerde kaybedilen bağların yarattığı acıyı, tıpkı fiziksel yaralanmalara benzer bir şekilde işliyor.
Birçok araştırma, aşkın ve ayrılığın beyin kimyasıyla olan ilişkisini incelemiştir. Özellikle dopamin ve oksitosin gibi nörotransmitterler, aşk ilişkilerinde önemli bir rol oynar. Dopamin, "ödül" sistemini aktive eden ve mutluluk hissiyle ilişkilendirilen bir kimyasaldır. Bir kişi aşık olduğunda, dopamin seviyesi artar ve bu, kişiyi heyecanlı ve enerjik hissettirir.
Ayrılık sonrası bu dopamin sistemi bozulduğunda, kişi "ödül" hissini kaybeder ve bu da depresyon, özlem ve aşk acısını tetikler. Oksitosin ise "bağlanma" ve "yakınlık" ile ilişkilidir. Ayrılık, oksitosin seviyelerinin düşmesine yol açabilir, bu da sevgi ve bağlanma duygularının kaybolmasına neden olur.
2013 yılında ayrılık sonrası yaşanan duygusal tepkiler üzerine yapılan bir başka önemli çalışma, aşk acısının genellikle "sosyal acı" olarak sınıflandırıldığını ve beyindeki benzer ağrı ve duygusal işleme bölgelerini aktive ettiğini göstermiştir. Bu araştırmalara göre, romantik ilişki sona erdiğinde, insanlar genellikle sosyal bağlarını kaybetmiş gibi hissederler, bu da derin bir boşluk ve yalnızlık duygusu yaratabilir.
Aşk ve romantik ilişkilerdeki tutku, beynin ödül merkezleriyle güçlü bir ilişkiye sahiptir. 2005 tarihli bir araştırmada, aşık olan bireylerin beyninde "ödül" bölgeleri olan ventral tegmental area ve caudate nucleus'ta yüksek aktivite gözlemlemiştir. Bu bölgeler, ödül ve motivasyonla ilgili olarak dopaminle bağlantılıdır ve aşık olduğumuzda uyarılır. Ayrılık sırasında, bu ödül sisteminin bozulması, sevilen kişiye olan özlemi ve aşk acısını artırır.
Bilişsel araştırmalar, aşk acısının sadece duygusal bir durum değil, aynı zamanda bilişsel bir süreç olduğunu da vurguluyor. Ruth Feldman, bir kişinin ayrılıkla başa çıkarken zihinsel olarak takıntı çalıştırdığını ve sevilen kişiye dair düşüncelerin sıklıkla kontrolsüz şekilde akla geldiğini buldu. Bu, bilişsel yeniden yapılandırma ya da psiko-bilişsel düzeyde kopma sürecinde zorlanmayı açıklar.
Bazı araştırmalar, aşk acısının evrimsel bir adaptasyon olabileceğini öne sürer. Aşk, bireylerin birbirlerine bağlanmasını sağlarken, ayrılık acısı da bu bağın kırılmasını engellemek ve yeniden bağ kurmayı teşvik etmek amacıyla evrimsel olarak gelişmiş olabilir. Bu, insanları kayıp ve izolasyona karşı daha hassas hale getirebilir.