Bursa Milletvekili Pala'dan "Yurttaşların sağlık kayıtlarını içeren ulusal veri tabanı" sorusu

Pala, önergesinde, kamusal kaynaklarla oluşturulmuş ve normalde tüm araştırmacılara etik ve protokoller çerçevesinde açık olması gereken ulusal elektronik veri tabanına (örneğin e-nabız sistemi) sadece bazı Bakanlık yetkililerinin ayrıcalıklı şekilde eriştiği yönündeki iddialara dikkat çekti. Özellikle bir Sağlık Bakan Yardımcısının çok sayıda farklı tıp branşındaki makalelerde yazar olarak yer alması ve bu makalelerin tek bir onay numarası ("95741342-020") ile tekrar tekrar yayımlanmasına ilişkin kaygıları dile getiren Pala, "Bu tür uygulamalar, tıp dergilerinin bilimsel standartlarını ve ülkemizde yayımlanan akademik çalışmaların güvenilirliğini zedeleme potansiyeline sahiptir" ifadelerini kullandı.

"9 günde bir makale" hızı: Yayın etiğine gölge düşüyor

Basında yer alan haberlere göre, ilgili veri tabanına dayanan çok sayıda makalenin kısa süre içinde yayımlanması, araştırmaların tek bir protokolle yürütüldüğü halde farklı konularmış gibi sunulduğu eleştirilerini güçlendiriyor. Pala, bu durumu "makale çoğaltma" olarak bilinen, bilimsel açıdan sıkça eleştirilen bir yayın pratiği olarak niteleyerek, "Hem veri tabanının anonimleştirme, etik izin ve protokol aşamaları şaibeli hale geliyor hem de bu çalışmaların gerçekten ilgili yazarların katkısıyla mı yapıldığı kuşkusu doğuyor" dedi.

Uluslararası Tıp Editörleri Komitesi (ICMJE) standartlarına uyum var mı?

Prof. Dr. Pala, önergesinde konuyla ilgili 10 soru yöneltti. Bakanlıktan, "veri tabanına erişim prosedürleri, protokol onayı süreçleri, reddedilen veya bekletilen başvuruların sayısı, makalelerde yazarların katkı beyanı ve ICMJE ilkelerine uygunluk" gibi kritik noktaların açıklığa kavuşturulmasını istedi. Pala ayrıca, "Bir bakan yardımcısının, uzmanlık alanı dışında çok sayıda makaleye yazar olarak dâhil olması ve her makalede aynı onay numarasının kullanılmasının akademik camiada ciddi endişeler doğurduğunu" vurgulayarak, "Siyasi gücü elinde

bulunduranların, kamunun veri tabanını kendi akademik çıkarları için kullanıp kullanmadığı sorusu yanıtsız bırakılmamalı" dedi.

"Bilim etiği zedelendiğinde kamu yararı da zarar görür"

CHP'li vekil, "Bilimsel araştırmalarda çoğulcu ve eşitlikçi erişim sağlanması, veri tabanlarının suistimal edilmemesi, bilimsel yayınların gerçek katkıya dayalı yazar listeleriyle yayımlanması yalnızca akademik bir ilke meselesi değil, aynı zamanda kamusal bir sorumluluktur" değerlendirmesinde bulundu. Pala, "Bilimsel etiği ihlal eden bir yönetim anlayışı, tıpta uzmanlık eğitiminden hasta haklarına kadar birçok alanı olumsuz etkiler. Amacımız, bu tip yaklaşımların açığa kavuşması ve şeffaflığa dayanan bir düzenin inşa edilmesidir" diye konuştu.

Önerge Yanıt Beklemeye Devam Ediyor

Pala, "Bilimsel şeffaflığı, akademik etiği ve kamu yararını ilgilendiren bu durumun sürüncemede bırakılmasını kabul edemeyiz. Hızlı ve doyurucu bir açıklamayla beraber veri tabanına adil erişimi sağlayacak, etik kuralları koruyacak ve bilimsel üretimin kalitesini artıracak adımlar ivedilikle atılmalıdır. Tüm yurttaşların kişisel sağlık verilerinin bulunduğu bir ulusal kaynak, ayrıcalıklı bir zümrenin sözde akademik kariyer planlaması için kullanılamaz. Konunun takipçisi olacağız." diyerek sözlerini tamamladı.