İnka öncesi And Uygarlığı: Gizemli Tiwanaku Tapınağı ilk kez ortaya çıkarıldı

Bolivya'nın Caracollo bölgesinde yapılan kazılarda, İnka İmparatorluğu'ndan önce varlık göstermiş ve MS 1000 civarında ortadan kaybolmuş Tiwanaku uygarlığına ait olduğu düşünülen antik bir tapınağın kalıntıları keşfedildi. Palaspata adı verilen bu dev yapı, daha önce Tiwanaku'nun ulaştığı düşünülmeyen bir alanda ortaya çıkarılması nedeniyle bilim dünyasında heyecan yarattı. Araştırmacılar, keşfin And Dağları'nın en gizemli toplumlarından birinin dini, ekonomik ve siyasi yapısına ışık tutabileceğini belirtiyor.

TİWANAKU KİMDİ?

Tiwanaku uygarlığı, günümüz Bolivya'sındaki Titicaca Gölü Havzası'nda yaklaşık MS 700'de gelişmeye başladı. Zorlu coğrafyada tarım yapmak güç olduğu için lama kervanlarıyla ticarete yöneldiler. Başkent Tiwanaku, sadece ticaretin değil aynı zamanda dini ve kültürel etkileşimin de merkeziydi.

Pennsylvania State Üniversitesi'nden arkeolog Dr. José Capriles, "Tiwanaku, dış etki olmadan gelişmiş karmaşık bir devlet yapısıydı. Tarımsal toplumların birleşiminden doğdu ve güçlü bir sosyal hiyerarşi geliştirdi" dedi.

Uygarlığın etkileri, bugünkü Bolivya'nın yanı sıra Peru'nun güneyine ve Şili'nin kuzeyine kadar uzanmış olabilir. Ancak MS 1000'li yıllarda kuraklık, çevresel bozulma ve sosyal çatışmalar nedeniyle çöktüğü düşünülüyor.

PALASPATA: STRATEJİK BİR TAPINAK

Yeni bulunan Palaspata tapınağı, Tiwanaku'nun bilinen sınırlarının yaklaşık 210 kilometre güneyinde, Wonsan şehrine yakın bir bölgede ortaya çıkarıldı. Araştırmacılar, yapının Tiwanaku mimarisine özgü teraslı platform ve gömülü avlu gibi unsurlar barındırdığını belirledi.

Capriles, "Bu bölgede beklenmedik bir buluntu. Buradaki varlığı, Tiwanaku'nun ticaret yollarını hem ekonomik hem de dini açıdan kontrol etme çabasını gösteriyor" dedi.

Tapınak, bugünkü La Paz-Cochabamba otoyolu üzerinde, antik dönemde üç farklı ticaret yolunun birleştiği noktaya yakın bulunuyor. Bu da Palaspata'nın sadece bir dini merkez değil, aynı zamanda bir "geçit noktası" olarak işlev gördüğünü düşündürüyor.

TAPINAĞIN YAPISI VE RİTÜELLER

Drone görüntüleri ve 3D modelleme çalışmaları sayesinde tapınağın 125 metreye 145 metre boyutlarında olduğu belirlendi. Kompleks, merkezde bir avlu ve çevresinde 15 odayla adeta bir şehir bloğunu andırıyor.

Ana girişin batıya, ekinoksa hizalanmış olması, yapının dini törenlerde kullanıldığını gösteriyor. Önceki kazılarda Tiwanaku toplumuna ait keru bardakları ve bitki-hayvan sembolleri bulunan seramikler ortaya çıkmıştı. Bu buluntular, tapınağın büyük törenler, toplu içkiler ve kutlamalar için kullanıldığını düşündürüyor.

Georgia State Üniversitesi'nden antropolog Dr. Nicola O'Connor Sharratt, "Tiwanaku yapıları genellikle doğa ile uyumlu olacak şekilde inşa edilirdi. Güneş döngülerine ve manzaradaki doğal unsurlara önem verilir, bu da dini sembolizmlerini güçlendirirdi" dedi.

KAYIP BİR TOPLUMUN İZLERİ

Tiwanaku'nun neden ortadan kaybolduğu hâlâ kesin olarak bilinmiyor. Kuraklık, çevresel bozulma ve sosyal ayaklanmalar gibi faktörlerin birlikte rol oynadığı tahmin ediliyor.

Sharratt, "Tiwanaku, klasik devlet modellerine uymadığı için arkeolojide uzun süre göz ardı edildi. Oysa karmaşık yapıları, dini ve ticari stratejileriyle kendi döneminde güçlü bir uygarlıktı" değerlendirmesinde bulundu.

Palaspata'nın keşfi, bu uygarlığın yalnızca Titicaca çevresinde değil, çok daha geniş bir bölgede etkili olduğunu göstererek yeni sorular ortaya çıkarıyor.