TMMOB Şehir Plancıları Odası'ndan deprem yaşanan illerdeki dönüşüm başvuruları ile ilgili açıklama

TMMOB Şehir Plancıları Odası'nın yaptığı basın açıklamasında şöyle denildi:

"6 Şubat 2023 tarihinde, on bir ilimizi etkileyen Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremler, kentlerimizde önemli yıkıma yol açmış; sosyal, ekonomik ve yönetsel anlamda da ciddi sonuçlar doğurmuştur. Onbinlerce can kaybının yanında, milyonlarca yurttaşımız depremlerin üzerinden yaklaşık iki buçuk yıl zaman geçmesine rağmen, halen nitelikli barınma koşullarına erişememiş, planlama ilkeleri ışığında yeniden inşa süreçleri hayata geçirilememiştir.

Yaşanan depremler sonrasında konutları hasar gören veya yıkılan yurttaşlarımız açısından, yaşadıkları çevreden kopmadan, sosyal doku korunarak ve toplumsal iyileşme desteklenerek konutları yerinde yeniden inşa etme talebi en kritik konulardan biri olmuştur. Nitekim bu talep doğrultusunda, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından "Yerinde Dönüşüm" uygulaması başlatılmıştır. Ancak bu sürecin aceleci kararlarla, kısıtlı zamanda ve plansız biçimde yürütülmesi, yurttaşlarımızın mağduriyetini derinleştirmekte; kamu yararı ilkesi ile bağdaşmayan bir zemin yaratmaktadır.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından açıklanan ve "Yerinde Dönüşüm" uygulamasından faydalanmak isteyenlere yönelik, yapı ruhsatları için son tarih olarak belirlenen 30 Haziran 2025 tarihi, gerek teknik süreçlerin gerektirdiği zaman, gerekse yurttaşların içinde bulunduğu koşullar açısından gerçeklikten uzaktır. Depremler sonrasında işlerini kaybeden ve mali durumu radikal biçimde etkilenen yurttaşların yaşadığı zorluklar bir yana, yaşanan kapsamlı yıkımın yansıması olarak ruhsat alma süreçlerinin teknik aşamaları dahi çoğu yerde başlatılamamış; bürokratik süreçler, mevzuat gereklilikleri ve teknik yetersizlikler nedeniyle süreç ilerleyememiştir.

Depremler sonrasında yerel yönetimler ve ilgili Bakanlıkların taşra teşkilatlarında ortaya çıkan kaynak ve personel ihtiyacına ek olarak, kentsel dönüşüm süreçlerindeki plansız, aceleci uygulamalar nedeniyle ortaya çıkan belirsizlikler de ruhsat süreçlerinin uzamasına yol açmış; çok sayıda depremzede yurttaşımız ilgili kamu birimlerinden ve idari uygulamalarından kaynaklı aksaklıklar sebebiyle ruhsat süreçlerini tamamlayamamıştır.

Bu nedenlerle, ilgili Bakanlık tarafından belirlenen 30 Haziran tarihi, çok sayıda hak sahibinin yerinde dönüşüm hakkını fiilen kullanamaması sonucunu doğurmaktadır.

Bunlarla birlikte, Yerinde Dönüşüm uygulaması için belirlenen 750 bin TL'lik konut yapım kredisi ve 750 bin TL'lik hibe desteği, demir, çimento, işçilik gibi temel yapı girdilerinde yaşanan yüksek maliyet artışları karşısında yetersiz kalmakta; yurttaşlarımız borçlanma ya da projelerini yarım bırakma riskiyle karşı karşıya bırakılmaktadır. Bu durum, görece yoksul ve kamu desteğine ihtiyaç duyan yurttaşlarımızın da ilgili uygulamadan yeterli ölçüde faydalanmasını engellemekte; ruhsat başvurularının tamamlanmamasına sebep olmaktadır.

TMMOB Şehir Plancıları Odası olarak bir kez daha vurguluyoruz ki:

30 Haziran 2025 tarihinde sona ereceği açıklanan başvuru süresi en az 1 yıl daha uzatılmalı, başvurusunu yapamamış veya süreçte çeşitli sebeplerle ilerleme sağlayamamış hak sahiplerinin mağduriyetleri önlenmelidir.

Kentsel dönüşüm süreci, sadece fiziksel yeniden inşa değil; sosyal, ekonomik ve kültürel bütünlük gözetilerek ele alınmalıdır.

Süreç; planlı, bilimsel, sürdürülebilir ve katılımcı yaklaşımlarla yürütülmelidir.

Kredi ve hibe destekleri, güncel inşaat maliyet analizleri doğrultusunda yeniden belirlenmeli; yurttaşların insanca barınma hakkı güvence altına alınmalıdır.

Tüm süreçlerde yerel yönetimler, üniversiteler, meslek odaları ve yurttaşların katılımı sağlanmalı, planlama süreci demokratikleşmelidir.

Yaşanan depremler sonrasındaki planlama ve yeniden inşa süreçlerinin başarısı; kamu yararı çerçevesinde bilimin ve mesleki etik ilkelerin esas alınmasına bağlıdır. TMMOB Şehir Plancıları Odası olarak, söz konusu taleplerimizi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na ileterek sürecin takipçisi olacağımızı; bu sürecin her aşamasında sorumluluk almaya, mesleki ve bilimsel bilgimizle katkı sunmaya ve meslektaşlarımız ile yurttaşlarımızın haklarını savunmaya devam edeceğimizi kamuoyuna saygıyla duyururuz."